PRZYJĘCIE SPADKU WPROST | PRZYJĘCIE SPADKU Z DOBRODZIEJSTWEM INWENTARZA | ODRZUCENIE SPADKU
Spadkobierca od dowiedzenia się o swoim tytule powołania do spadku ma 6 miesięcy na złożenie oświadczenia co do tego, czy spadek po danym spadkodawcy odrzuca czy go przyjmuje. Zgodnie z art. 1012 KC spadkobierca może:
- przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste),
- bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza),
- bądź też spadek odrzucić.
Od 15 listopada 2023 roku ustawodawca wskazał wprost w ustawie, że do zachowania ustawowego terminu wystarczające jest złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. W przypadku zaś, gdy wymagana jest zgoda sądu na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku, w imieniu dziecka albo osoby pozostającej pod opieką, bieg ww. terminu ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w tym przedmiocie.
ODRZUCENIE SPADKU W IMIENIU MAŁOLETNIEGO
- KIEDY NA ODRZUCENIE SPADKU W IMIENIU MAŁOLETNIEGO NIE JEST POTRZEBNE ZEZWOLENIE SĄDU?
Dnia 15 listopada 2023 roku wejdą w życie regulacje, które w określonych przypadkach pozwolą rodzicom odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka bez konieczności uzyskiwania zezwolenia sądu na odrzucenie spadku w imieniu dziecka. Dotychczas, aby rodzic mógł odrzucić spadek w imieniu małoletniego musiał każdorazowo uzyskać uprzednio zezwolenie sądu
na dokonanie takiej czynności.
Zgodnie z nową regulacją (art. 101 § 4 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) uzyskanie zezwolenia sądu na odrzucenia spadku przez małoletniego nie jest konieczne, gdy łącznie spełnione są następujące kwestie:
- dziecko dochodzi do dziedziczenia na skutek uprzedniego odrzucenia spadku przez któregokolwiek z jego rodziców (rodzic odrzucił spadek, w skutek czego małoletni znalazł się w kręgu spadkobierców),
- rodzice wspólnie odrzucają spadek w imieniu dziecka lub jeden z rodziców odrzuca spadek w imieniu dziecka działając za zgodą drugiego rodzica,
- żaden inny zstępny rodziców nie przyjmuje spadku po tym zmarłym.
Nadal niezbędne będzie uzyskanie zezwolenia sądu na odrzucenia spadku przez małoletniego, gdy wystąpi chociaż jeden z przypadków wymienionych poniżej:
- dziecko powołane jest do spadku „obok” rodzica (wówczas istnieje potencjalny konflikt interesów między rodzicem a małoletnim),
- inni zstępni rodziców przyjmują spadek (np. inne dziecko czy też wnuk rodzica przyjmuje spadek),
- władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom a:
- jeden z rodziców nie wyraża zgody na odrzucenie w imieniu małoletniego,
- jeden z rodziców nie może pojawić się w kancelarii notarialnej żeby wspólnie z drugim rodzicem odrzucić spadek w imieniu małoletniego,
- jeden z rodziców nie może pojawić się w kancelarii notarialnej żeby wyrazić zgodę drugiemu rodzicowi na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.
W wyżej wymienionych przypadkach, aby móc odrzucić spadek w imieniu małoletniego rodzic / rodzice muszą wystąpić do sądu o wydanie zezwolenia. Wówczas, niezwłocznie po uzyskaniu takiego zezwolenia, mogą się stawić u notariusza żeby spadek w imieniu małoletniego odrzucić.
Aby dowiedzieć się jak liczyć termin na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego, gdy do dokonania tej czynności wymagane jest zezwolenie sądu zachęcamy do zapoznania się z artykułem - ZEZWOLENIE SĄDU A BIEG TERMINU NA ODRZUCENIE SPADKU.
CZY ODRZUCENIE SPADKU W IMIENIU MAŁOLETNIEGO BEZ ZEZWOLENIA SĄDU MOŻLIWE JEST PO OSOBACH ZMARŁYCH PRZED DNIEM 15 LISTOPADA 2023 ROKU?
Jeżeli spełnione są wyżej wymienione warunki umożliwiające odrzucenie spadku bez zezwolenia sądu, a termin na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego, po dacie 15 listopada 2023 roku, jeszcze nie upłynął to możliwe jest odrzucenie spadku bez zezwolenia sądu.
Przykład:
Spadkodawca zmarł 1 września 2023 roku, rodzic odrzucił spadek po tym zmarłym 1 października 2023 roku - od tego dnia zaczyna bieg terminu na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego i upłynie on dopiero dnia 1 kwietnia 2024 roku, czyli długo po wejściu w życie nowych regulacji.
Rodzice mogą odrzucić spadek po tym zmarłym bez uzyskiwania zezwolenia sądu (jeżeli spełnione są wymienione wyżej warunki) i stawią się oni w kancelarii notarialnej po 14 listopada 2023 roku, ale przed upływem terminu na odrzucenie (czyli przed 1 kwietnia 2024 roku) – tj. np. 20 listopada 2023 roku.
GDZIE MOŻNA ZŁOŻYĆ OŚWIADCZENIE O PRZYJĘCIU / ODRZUCENIU SPADKU
Oświadczenie o przyjęciu spadku lub o odrzuceniu spadku może być złożone:
- przed notariuszem,
- w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie,
- w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie praw do spadku.
CO SIĘ DZIEJE, GDY NIE ZŁOŻYMY OŚWIADCZENIA
W CIĄGU 6 MIESIĘCY?
Spadkobierca, który w ciągu 6 miesięcy od momentu kiedy dowiedział się o swoim tytule powołania do spadku nie złożył żadnego oświadczenia przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza (dotyczy spadków po osobach zmarłych od 18 października 2015 roku).
Dawniej:
w przypadku spadków po osobach zmarłych przed 18 października 2015 roku – niezłożenie oświadczenia w ciągu 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule powołania do spadku powoduje przyjęcie spadku wprost (bez ograniczenia odpowiedzialności za długi). Wyjątkowo – w braku złożenia oświadczenia w terminie – następuje przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, gdy w kręgu spadkobierców znajdowała się:
1) osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych;
2) osoba co do której istnieje podstawa do całkowitego ubezwłasnowolnienia;
3) osoba prawna.
CZY MOŻLIWE JEST UCHYLENIE SIĘ OD SKUTKÓW ZŁOŻONEGO OŚWIADCZENIA LUB SKUTKÓW NIE ZŁOŻENIA ŻADNEGO OŚWIADCZENIA W TERMINIE?
Możliwe jest uchylenie się od skutków złożonego oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku, jeżeli spadkobierca złożył je pod wpływem błędu lub groźby. Uchylenie się od skutków prawnych takiego oświadczenia następuje przed sądem. Spadkobierca jednocześnie z oświadczeniem o uchyleniu się od skutków złożonego oświadczenia, składa przed sądem oświadczenie czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.
Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.
INFORMACJE I OŚWIADCZENIA POTRZEBNE DO ODRZUCENIA SPADKU
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zawierać:
- imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz ostatnie miejsce jego zwykłego pobytu,
- tytuł powołania do spadku (czy składający oświadczenie przyjmuje / odrzuca spadek przypadający mu z ustawy czy z testamentu),
- treść złożonego oświadczenia,
- wymienienie wszelkich wiadomych składającemu oświadczenie osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych (imion, nazwisk i adresów zamieszkania),
- wszelkich testamentów oraz danych dotyczących treści i miejsca przechowania testamentów.
Rodzic, składając w imieniu dziecka oświadczenie o odrzuceniu spadku, oświadcza o:
- przysługiwaniu mu władzy rodzicielskiej i jej zakresie,
- wyrażeniu przez drugiego z rodziców zgody na odrzucenie spadku, chyba że oświadczenie to jest składane wspólnie,
- uprzednim odrzuceniu spadku przez któregokolwiek z rodziców,
- odrzuceniu spadku przez innych zstępnych rodziców tego dziecka
- chyba że przed złożeniem oświadczenia zostało wydane zezwolenie sądu na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka w postaci odrzucenia spadku.
Oświadczenie rodzica / rodziców w zakresie treści wskazanej w pkt 1-4 składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Notariusz uprzedza składającego oświadczenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.
DOKUMENTY DO ODRZUCENIA SPADKU | PRZYJĘCIA SPADKU
Z dniem 15 listopada 2023 roku uchylony zostaje art. 641 § 3 kodeksu postępowania cywilnego wskazujący, że przy oświadczeniu należy złożyć wypis aktu zgonu spadkodawcy albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu, jeżeli dowody te nie zostały już poprzednio złożone.
Mimo uchylenia powołanego wyżej przepisu rekomendujemy, aby przy składaniu oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, poza okazaniem swojego ważnego dokument tożsamości (dowodu osobistego, paszportu) złożyć odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy.
W przypadku odrzucenia spadku w imieniu małoletniego należy również przedłożyć odpis prawomocnego postanowienia sądu o zezwoleniu na odrzucenie w imieniu małoletniego – chyba, że spełnione są opisane wyżej warunki i możliwe jest odrzucenie spadku bez takiego zezwolenia, zgodnie z art. 101 § 4 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.